Rezonans magnetyczny to jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych we współczesnej medycynie, umożliwiające szczegółowe obrazowanie tkanek miękkich bez użycia promieniowania jonizującego. Jednak pacjenci noszący aparaty ortodontyczne często zastanawiają się i pytają nas, czy obecność metalowych elementów w jamie ustnej może wpłynąć na bezpieczeństwo badania oraz jakość uzyskiwanych obrazów. W niniejszym artykule przyjrzymy się różnym typom aparatów ortodontycznych i ich wpływowi na badanie MR, ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa podczas obrazowania głowy oraz innych części ciała.
Rodzaje aparatów
Aparaty ortodontyczne można podzielić na kilka kategorii w zależności od ich konstrukcji i materiałów użytych do ich produkcji.
- Aparaty stałe z metalowymi elementami
Tradycyjne aparaty stałe składają się z metalowych zamków, łuków i ligatur. Najczęściej stosowane materiały to stopy stali nierdzewnej zawierające chrom i nikiel. Podczas badania rezonansu metalowe elementy mogą powodować powstawanie artefaktów, czyli zakłóceń obrazu, zwłaszcza w obszarach sąsiadujących z jamą ustną, takich jak żuchwa, podniebienie twarde, podstawa języka czy nosogardło. Artefakty te mogą utrudniać lub nawet uniemożliwiać dokładną ocenę struktur anatomicznych w tych rejonach.
- Aparaty stałe z elementami ceramicznymi lub z tworzyw sztucznych
W odpowiedzi na potrzebę minimalizacji artefaktów podczas badań MR, opracowano aparaty z zamkami wykonanymi z materiałów niemagnetycznych, takich jak ceramika czy tworzywa sztuczne. Elementy te nie powodują zakłóceń w polu magnetycznym, co pozwala na uzyskanie wyraźniejszych obrazów podczas badania. Należy jednak pamiętać, że nawet w takich aparatach mogą występować metalowe łuki czy ligatury, które mogą generować artefakty.
- Aparaty ruchome (ściągane)
Aparaty ruchome, takie jak retainery czy nakładki prostujące zęby, są zazwyczaj wykonane z tworzyw sztucznych i mogą być łatwo usunięte przed badaniem. Dzięki temu nie stanowią one źródła artefaktów ani nie wpływają na bezpieczeństwo pacjenta podczas badania. W przypadku aparatów ruchomych z metalowymi elementami, zaleca się ich zdjęcie przed przyjazdem do pracowni.
Bezpieczeństwo pacjenta podczas badania MR z aparatem ortodontycznym
Jednym z głównych obaw pacjentów jest wpływ pola magnetycznego na metalowe elementy aparatu ortodontycznego oraz potencjalne ryzyko dla zdrowia.
- Działanie sił magnetycznych na aparat
Metalowe elementy aparatu ortodontycznego mogą być poddane działaniu sił rotacyjnych i translacyjnych w silnym polu magnetycznym. Jednak badania wykazują, że siły te są znacznie mniejsze niż siły wiązania zamków ze szkliwem zęba oraz siły żucia. Oznacza to, że prawidłowo zamocowane elementy aparatu nie ulegną przemieszczeniu podczas badania i nie stanowią zagrożenia dla pacjenta.
- Wzrost temperatury
Innym potencjalnym zagrożeniem jest nagrzewanie się metalowych części aparatu w trakcie badania MR. Jednak badania wskazują, że wzrost temperatury tych elementów nie przekracza 1°C, co nie stanowi zagrożenia dla miazgi zęba ani otaczających tkanek miękkich. Należy jednak uwzględnić indywidualną wrażliwość pacjentów na ciepło; niektórzy mogą odczuwać dyskomfort lub pieczenie podczas badania. Jeżeli podczas badania poczujesz coś niepokojącego, masz możliwość skontaktowania się z elektroradiologiem za pomocą gruszki alarmowej.
Jakość diagnostyczna badania MR w obecności aparatu ortodontycznego
Obecność metalowych elementów w jamie ustnej może wpływać na jakość obrazów MR, zwłaszcza podczas badania obszarów głowy i szyi.
- Artefakty obrazowe
Metalowe komponenty aparatu, takie jak stalowe zamki czy łuki, mogą powodować powstawanie artefaktów obrazowych, które zakłócają czytelność obrazów w bezpośrednim sąsiedztwie tych elementów. Artefakty te są szczególnie widoczne w polu magnetycznym o natężeniu 3T, ale nie wpływają na ogólne bezpieczeństwo pacjenta. W praktyce oznacza to, że stałe elementy aparatu nie stanowią przeciwwskazania do badania, jednak mogą ograniczać jego wartość diagnostyczną w pewnych obszarach.
- Obrazowanie innych części ciała
Jeśli badanie MR dotyczy obszarów odległych od głowy i szyi, takich jak kończyny czy kręgosłup lędźwiowy, obecność aparatu ortodontycznego nie ma większego znaczenia. Zakłócenia obrazu ograniczają się bowiem do najbliższego otoczenia metalowych elementów. Oznacza to, że pacjent może bez przeszkód poddać się badaniu np. stawów kolanowych, biodrowych czy jamy brzusznej bez obawy o jakość obrazowania.
Zalecenia dla pacjentów z aparatem ortodontycznym przed badaniem rezonansu magnetycznego
Aby zwiększyć bezpieczeństwo oraz skuteczność diagnostyczną, pacjenci noszący aparaty ortodontyczne powinni przestrzegać kilku kluczowych zaleceń:
- Konsultacja z elektroradiologiem – warto poinformować o obecności aparatu przed badaniem i skonsultować ewentualne ryzyko oraz możliwość wystąpienia artefaktów.
- Zdjęcie ruchomych aparatów – retainery i nakładki prostujące zęby powinny zostać usunięte przed wejściem do pomieszczenia z rezonansem.
- Sprawdzenie składu materiałowego aparatu – w przypadku aparatów stałych można zapytać ortodontę, czy użyte materiały są niemagnetyczne lub minimalizują zakłócenia w obrazowaniu.
- Ewentualne rozważenie czasowego usunięcia aparatu – jeśli celem badania jest precyzyjne obrazowanie struktur czaszki, ortodonta może rozważyć czasowe usunięcie metalowych elementów aparatu.
Podsumowanie
Rezonans magnetyczny u pacjentów noszących aparaty ortodontyczne jest możliwy i bezpieczny, pod warunkiem przestrzegania odpowiednich zasad. Choć tradycyjne aparaty stałe mogą powodować zakłócenia w obrazowaniu głowy i szyi, nie stanowią przeciwwskazania do badania. Nowoczesne aparaty ceramiczne i ruchome zmniejszają ryzyko artefaktów, a w przypadku obrazowania innych części ciała nie ma większych ograniczeń. Przed przystąpieniem do badania warto skonsultować się z naszym elektroradiologiem i poinformować go o posiadanym aparacie.